1 جنوري 1924ع

رتن جوتو مل چڳاڻي لاڙڪاڻي ۾ ڄائو، 1947ع کان پوءِ لڏي وڃي بمبئي ۾ ويٺو، ورهاڱي کان اڳ ”لاڙڪاڻه اميچوئرس ناٽڪ منڊلي“ سان ڳائيندڙ جي حيثيت ۾ لاڳاپيل رهيو،  فلم ”محبت ڪي جيت“ 1943ع ۾ ڪجهه گيت ڳايل اٿس، آزاديءَ جي تحريڪ ۾ حصو ورتائين.

10 جنوري 1924ع

توپڻداس ڪندومل جيوتراماڻي ”داس ٽوپڻ“ بوبڪ، تعلقي سيوهڻ ۾ ڄائو، هندستان جي ورهاڱي کان پوءِ لڏي وڃي پونا ۾ ويٺو، هن کي سنڌ اندر علم، ادب جي جا سُتي ملي، انهيءَ اڳتي هلي مٿس رنگ ڇڏيو ۽ پاڻ اتي ليکڪ، شاعر، ڪهاڻيڪار ۽ ناول نگار جي حيثيت ۾ شهرت ورتائين.

18 جنوري 1924ع

ڪراچيءَ ۾ ”آريا يووڪ سماج“ جي نالي سماجي تنظيم ٺاهي وئي،جنهن جا باني عهديدار هن ريت هئا: بهاري لال صاحب جي (صدر)، چمن لال (نائب صدر)، موهن لال (سيڪريٽري)، ڀڳت رام (اسسٽنٽ سيڪريٽري)، پورن چند (خزانچي)، خيراتي رام (لائبرري انچارج) ۽ ڪرمچند (آڊيٽر) اڳتي هلي هن جماعت طرفان مختلف موضوعن تي ليڪچر به ڪرايا ويا.

19 جنوري 1924ع

اياز قادري ولد غلام سرور قادريءَ جي لاڙڪاڻي ۾ ولادت ٿي، علمي ۽ ادبي خاندان ۾ جنم وٺندڙ هن شخص علم ۽ قلم جي دنيا ۾ نالو ڪمايو، ”جمعيت الٺوار سنڌ“ کان وٺي ”سنڌي ادبي سنگت“ تائين مختلف علمي تنظيمن ۽ تحريڪن ۾ حصو ورتائين، ڪراچي يونيورسٽي ۾ سنڌيءَ جي پروفيسر جي حيثيت ۾ رٽائر ڪيائين ۽ اتي لطيف چتر جو باني ڊائريڪٽر به ٿيو، اڌ ڊزن کان مٿي ڪيائين لکائين، ڊاڪٽر ٿيڻ کان پوءِ مختلف ماڻهن کي ڊاڪٽري ڪرايائين.

فيبروري 1924ع

سکر ۾ ”سنڌ ليڊيز ائسوسئيشن“ ٺاهي وئي ته جيئن عورتن ۾ ادبي ۽ سماجي شعور پيدا ڪيو وڃي، هن ائسوسئيشن جو قيام ۽ ڪارڪردگي ڳچ عرصي تائين اخبارن ۾ تنقيد جو موضوع بليا رهيا.

10 فيبروري 1924ع

حيدرآباد ۾ مسلم ليگي مڪتب فڪر وارن مسلمان اڳواڻن جي گڏجاڻي ٿي، جنهن ۾ مسلم ليگ کي عوام ۾ مانوس لاءِ هڪ عارضي ڪاميٽي جوڙي وئي.

10 فيبروري 1924ع

سنڌ مسلم ليگ جي ميمبرن جي حيدرآباد ۾ گڏجاڻي ٿي، جنهن ۾ جماعت کي عوام ۾ مقبول ۽ مانوس ڪرائڻ لاءِ هڪ ”عارضي ڪاميٽي“  ٺاهي وئي، خانبهادر محمد ايوب کهڙي کي ان ڪاميٽيءَ تي ميمبر طور کنيو ويو.

10 فيبروري 1924ع

سنڌ مسلم ليگ جي سابق سيڪريٽري ڊاڪٽر عبدالمجيد جي ڪوششن سان حيدرآباد ۾ ڊاڪٽر شيخ نور محمد جي صدارت هيٺ مسلمانن جي گڏجاڻي ٿي، جنهن ۾ سنڌ ۾ مسلم ليگ کي نئين سر منظم ڪرڻ جو فيصلو ڪيو ويو، 25 ميمبرن جي ٽن مهينن لاءِ هڪ عارضي ڪاميٽي ٺاهي وئي ته جيئن سنڌ ۾ مسلم ليگ جي پروگرام کي عام ڪيو وڃي ۽ تنظيمي ڪم مڪمل ڪيو وڃي، عارضي ڪاميٽي ۽ عهديدارن جا نالا هن ريت آهن:

صدر: سيٺ حاجي عبدالله هارون

نائب صدر: محمد ڪامل شاهه

سيڪريٽري: ڊاڪٽر شيخ نور محمد

خزانچي: مولوي حڪيم فتح محمد سيوهاڻي

ميمبر: شيخ عبدالمجيد سنڌي، محمد ايوب کهڙو، شاهنواز خان ڀٽو، حڪيم شمس الدين، پير تراب علي شاهه، علي انور شاهه، عبدالمجيد، عبدالجبار، سيٺ طيف علي، ڊاڪٽر غلام حسين، مير الله بخش ٽالپر، حاجي مير محمد بلوچ، پير غلام مجدد، ميران محمد شاهه، مير ايوب خان محمد خان ۽ پير الاهي بخش.

مارچ 1924ع

رتيديري ۾ هندن قرآن شريف کي سر عام ساڙيو، ان تي پوليس رتيديري جي آريا سماج مندر مان ڌرمي ڪتاب کڻي وئي ته جيئن مسلمانن طرفان رد عمل ظاهر نه ٿئي، ليڪن پوليس پوءِ به هندن جي تنقيد جو نشانو ٿي ۽ آريا سماج جي مختلف شهرن جي شاخن پوليس خلاف ٺهراءُ پاس ڪيا،

قرآن شريف ساڙڻ جي ڏوهه ۾ پوليس پرچو مل ۽ ٻن ڇوڪرن تي قلم 295 آءِ پي سي هيٺ ڪيس داخل ڪري کين چالان ڪيو، هنن جو ڪيس ڊسٽرڪٽ مئجسٽريٽ لاڙڪاڻي وٽ هليو، مسلم ڌر جي وڪالت بئريسٽر پير زادي ڪئي، جڏهن سکر جو پوڄسنگ پهلاجاڻي هندن جو وڪيل ٿيو.

3 مارچ 1924ع

ترڪيءَ پنهنجي سياسي ۽ مذهبي تناظر مان هميشه هميشه لاءِ ”خلافت“ جي تصور، نظريي ۽ منصب جو خاتمو آندو.

9 مارچ 1924ع

 سنڌ ۽ هند جو نامور مدبر، تحريڪ آزاديءَ جو اڳواڻ سنڌ جي ڪيترن نالي وارن سياستدان جو سياسي استاد ۽ رهبر رئيس غلام محمد ڀرڳڙي وفات ڪري ويو.

18 مارچ 1924ع

 هزارو خان ولد لعل بخش ڪلهوڙو، گهوگهاري تعلقي قمبر ۾ ڄائو، استاد جي حيثيت ۾ رٽائر ڪيائين، سندس شمار مشهور شاعرن ۾ ٿئي ٿو، پاڻ ”مجاهد“ جي تخلص سان شاعري ڪندو آهي.

20 مارچ 1924ع

مولوي محمد ابراهيم جي صدارت هيٺ ضلعي ٿرپارڪر جمعيت العلماءِ سنڌ جي گڏجاڻي ٿي، هن گڏجاڻي ۾ ٺهرائن ذريعي رئيس غلام محمد ڀرڳڙي جي وفات تي ڏک جو اظهار ڪيو ويو، خلافت جي خاتمي واري اعلان تي مايوسيءَ جو اظهار ڪيو ويو ۽ مولوي محمد صالح جي واکاڻ ڪئي وئي جنهن آزاديءَ جي تحريڪ ۾ جلا وطني جهڙي قرباني ڏني.

24 مارچ 1924ع

”ڪراچي هيلٿ ائسوسئيشن“ طرفان ”ٻارن جو قومي هفتو“ ملهائڻ وارين تقريبن جي شروعات ٿي، انهيءَ ڏينهن تي لياريءَ ۾، 26 تاريخ تي اولڊ ٽائون ۾، 30 تاريخ تي صدر ۾، اپريل تي ڪياماڙي ۾ نمائش ۽ ليڪچر جو بندوبست ڪيو ويو.

اپريل 1924ع

ڪراچيءَ ۾ انگريزي زبان کي عام ۽ مقبول بنائڻ لاءِ ”لوڪل آڊلٽ ايڊوڪيشن مومينٽ ائسوسئيشن“ ٺاهي وئي، جنهن طرفان ٿياسافيڪل هال ۾ وي جي پراڌان کان ليڪچر ڪرايا ويندا هئا، پروفيسر ترويدي، پروفيسر جونارڪر ۽ مهاتما وئرگياچندريا هن ائسوسئيشن جا اهم اڳواڻ رهيا.

11 مئي 1924ع

پير الاهي بخش جي صدارت هيٺ شهدادڪوٽ خلافت ڪاميٽيءَ طرفان عوامي ميڙ ٿيو، جنهن ۾ مولوي غلام فريد، مولوي عبدالڪريم، وڏيري رضا محمد، سکر جي عبدالرزاق ۽ ميان محمد صديق پڻ شرڪت ڪئي.

17 مئي 1924ع

انجمن ترقي اردو طرفان ڪراچيءَ ۾ ڪتب خانو کوليو ويو، ڪراچيءَ ۾ اردو ٻولي ايترو پکڙجي چڪي هئي جو مئي 1924ع کان وٺي ڪراچيءَ جي انگريزي اخبار ڊيلي گزيٽ ۾ اردو زبان ۾ به اشتهار شايع ٿيڻ لڳا.

24 جون 1924ع

ملڪ جي مشهور عالم مولانا غلام مصطفيٰ قاسمي جي ولادت ٿي، هن پنهنجي تدريسي خدمتن ذريعي ڪيترن ديني عالمن کي جنم ڏنو، سنڌ ۾ سنڌيءَ جو پهريون پي ايڇ ڊي (ڊاڪٽر غلام علي الانا) هن جي نگرانيءَ ۾ ٿيو، مختلف سبجيڪٽس ۾ ڪيترن ماڻهن وٽس ڊاڪٽري ڪئي آهي، پاڻ سنڌي ادبي بورڊ جو چيئرمين ولي الله اڪيڊمي جو اڳواڻ ٿي رهيو آيو، علم ۽ قلم جي هن ڌڻيءَ تحريڪ آزاديءَ ۾ به حصو ورتو ۽ ڪانگريس جمعيت العلماءِ سنڌ ۽ سنڌ ساگر پارٽيءَ جي پليٽ فارم تان سياسي خدمتون سرانجام ڏنيون آهن، ضياءَ الحق جي زماني ۾ سنڌ شوريٰ جو ميمبر به ٿي رهيو آهي.

22 جولاءِ 1924ع

ڳوٺ ڀمڀي خان چانڊيي جي حافظ محمود چانڊيي کي غلام مصطفيٰ نالي فرزند ڄائو، جنهن اڳتي هلي علمي ۽ قلمي دنيا ۾ علامه غلام مصطفيٰ قاسمي جي نالي سان شهرت ماڻي، ڪيترا ڪتاب لکيائين، ”الرحيم“ ۽ ”الولي“ رسالا ايڊٽ ڪيائين، ڪيترن ماڻهن جي پي ايڇ ڊي ۾ رهبري ڪيائين، شاهه ولي الله اڪيڊمي جو باني ڊائريڪٽر ۽ سنڌي ادبي بورڊ جو چيئرمين ٿي رهيو، ضياءَ انهن جي زماني ۾ سنڌ ڪائونسل جو ميمبر ٿيو ۽ 1987ع ۾ کيس پاڪستان سرڪار ”تمغه امتياز“ ڏنو

15 آگسٽ 1924ع

ڀوڄراج ڪرمچند ڇاٻڙا شڪارپور ۾ ڄائو، ڦوهه جوانيءَ کي پهتو ته هندستان جو ورهاڱو ٿيو، ان ڪري لڏي وڃي انڊور ۾ ويٺو، جتي هن پاڻ کي اديبن جي صف ۾ شامل ڪرايو ۽ صحت جي موضوع تي ڪي ڪتاب لکيا.

2 سيپٽمبر 1924ع

ٽي ايل واسواڻيءَ جي صدارت هيٺ ڪراچيءَ ۾”هندي ساهتيه پون“ جي ٻارهين سالگراهه ملهائي وئي، هن تنظيم جو مقصد هو سنڌ ۾ هندي علم ادب لاءِ چاهه پيدا ڪرڻ.

17 سيپٽمبر 1924ع

پوپٽي رامچند هيراننداڻي حيدرآباد ۾ ڄائي، ليڪن ورهاڱي کان پوءِ لڏي وڃي بمبئي ۾ آباد ٿي، اتي نامياري ليکڪا، شاعره، گائيڪا ۽ استادياڻي جي حيثيت سان مشهور ٿي ۽ سنڌي علم ادب خواهه ثقافت جي واڌاري ۽ بچاءُ لاءِ پنهنجي زندگي وقف ڪيائين.

5 آڪٽوبر 1924ع

سنڌ تعليمي ڪانفرنس سڏائڻ لاءِ مشورو ڪرڻ واسطي حيدرآباد ۾ جان محمد ڀرڳڙي جي جڳهه تي گڏجاڻي ٿي، جنهن ۾ ميران محمد شاهه کي استقباليه ڪميٽيءَ جو جوائنٽ سيڪريٽري چونڊيو ويو.

هن گڏجاڻي ۾ شرڪت ڪندڙن مان جي ايم سيد، ميران محمد شاهه ۽ جان محمد ڀرڳڙي جا نالا قابل ذڪر آهن.

19 آڪٽوبر 1924ع

”بزم ناري“ ضلعو دادو طرفان طرحي مشاعرو ٿيو، جنهن لاءِ طرح هئي:

”تنهنجي درڪار سدا مهر عنايت مولا“

هن مشاعري ۾ ڪيترن لاڙڪاڻي واسي شاعرن قلمي ۽ عملي طور شرڪت ڪئي.

19 آڪٽوبر 1924ع

بزم ناري شريف، اسٽيشن بالي شاهه طرفان بزم جو ٽيون مشاعرو منعقد ٿيو، جنهن جي مصرع طرح هن ريت هئي:

”تنهنجي درڪار سدا مهر عنايت مولا“

1 ۽ 2 نومبر 1924ع

ڊگڙي ۾  مٽياري سادات جي ڪانفرنس ٿي

13 نومبر 1924ع

مقامي خلافت ڪاميٽيءَ طرفان تعلقي شهدادپور جي ڳوٺ کٻڙ خان جتوئي ۾ پير غلام علي شاهه جي صدارت ۾ ٻن ڏينهن واري ”خلافت ڪانفرنس“ ٿي، هن ڪانفرنس ۾ عوام کي اپيل ڪئي وئي ته واپار ۽ تجارت ڏانهن توجهه ڏين ته جيئن انگريز سرڪار جي نوڪري ڪري ٻڌي ٻانهي ٿيڻ کان کين ڇوٽڪارو ملي.

ڊسمبر 1924ع

”بزم ناري“ طرفان طرحي مشاعرو ٿيو، جنهن لاءِ طرح هئي:

”علم ري خانن ۾ اڄ ڪلهه خانداني ڪانه آهي“

هن مشاعري ۾ لاڙڪاڻي جي شاعرن مان ڪن قلمي طور تي ته ڪن ذاتي طور تي حصو ورتو.

13 ڊسمبر 1924ع

بمبئي جو گورنر سرليسلي ۽ سندس گهرواري ليڊي ولسن سکر کان لاڙڪاڻي پهتا، سندس ملاقاتن ۽ مصروفيتن جي ابتدا لاڙڪاڻي ميونسپالٽيءَ طرفان ايڊريس پيش ڪرڻ سان ٿي، اهو سپاسنامو نائب صدر پڙهيو، سپاس نامي ۾ گندي پاڻيءَ جي نيڪالي، عورتن لاءِ اسپتال ۽ پرائمري تعليم ميونسپالٽيءَ حوالي ڪرڻ جون گذارشون ڪيل هيون، ان کان پوءِ لاڙڪاڻي جي ڊسٽرڪٽ لوڪل بورڊ طرفان سپاس نامو پيش ڪيو ويو ۽ آخر ۾ ”لاڙڪاڻي ڊسٽرڪٽ محمدن ايسوسئيشن“ سپاس نامو پيش ڪيو جنهن ۾ زرعي زمينن لاءِ پاڻيءَ جو مسئلو، ضلعي ۾ تعليم جو مسئلو، ڪوآپريٽو سوسائٽين کي فعال بنائڻ جو مسئلو ۽ مسلمانن لاءِ سرڪاري ملازمتن جو مسئلو پيش ڪيو ويو.

ان کان پوءِ گورنر دربار هال ۾ ماڻهن سان ملاقات ڪئي جن ۾ غيبي خان چانڊئي، شاهنواز خان ڀٽي، امير علي لاهوري، محمد پريل ڪلهوڙي، ولارت راءِ، غلام محمد اسراڻ، قائم خان شيخ، ڪريم بخش جتوئي، علي حسن هڪڙي، مولچند سخاوتراءِ ۽ پير سيد پير شاهه جا نالا ذڪر لائق آهن.

گورنر ٻه ڏينهن ۽ هڪ رات لاڙڪاڻي ۾ ريهيو، کيس ڏنل سپاسناما ۽ سپاس نامن جا جواب ۽ سندس دوري سان لاڳاپيل ٻيو مواد گل حيات ۾ موجود آهي.

16 ڊسمبر 1924ع

سنڌي مسلمانن ۾ تعليم پکيڙڻ لاءِ ۽ تعليمي مسئلن تي ويچار ڪرڻ لاءِ وڪيل نور محمد شيخ جي ڪوششن سان حيدرآباد ۾ ”آل سنڌ محمدن ايجوڪيشنل ڪانفرنس“ ٿي، هن ڪانفرنس جي صدارت سربراهه رحمت الله بمبئي واري ڪئي، ان جي استقباليه ڪاميٽيءَ جو چيئرمين سيد ڪامل شاهه ٿيو ۽ جنرل سيڪريٽري نور محمد شيخ پاڻ هئو، هيءَ ڪانفرنس ٻه ڏينهن هلي.

16 ۽ 17 ڊسمبر 1924ع

حيدرآباد ۾ هوسٽينڊ هال ۾ ”آل سنڌ محمد ايجوڪيشنل ڪانفرنس“ ٿي، جنهن جي صدارت بمبئي واري سر ابراهيم رحمت الله ڪئي، انهيءَ موقعي تي ادبي ڪانفرنس جو اهتمام به ڪيو ويو، جنهن جي استقباليه ڪاميٽيءَ جو چيئرمين مرزا قليچ بيگ ۽ جنرل سيڪريٽري حاجي محمود ”خادم“ هو.

هن موقعي تي رٿيل مشاعري لاءِ طرح هئي:

”چشم موسيٰ کي به حسرت رهجي وئي ديدار جي“

هن مشاعري ۾ لاڙڪاڻي واسين مان حاجي محمود ”خادم“، ميان غلام سرور ”فقير“، نواز علي ”نياز“، غلام عباس ”جوش“ ۽ لالچند ”مجروح“ شرڪت ڪئي.

24 ڊسمبر 1924ع

دولترام هيمنداس ڪلياڻي لاڙڪاڻي ۾ ڄائو، 1947ع کان پوءِ لڏي وڃي الهاس نگر ۾ رهيو، سندس شمار مشهور ڪهاڻيڪارن ۽ ناول نگارن ۾ ٿئي ٿو، جاسوسي ناولن لکڻ ۾ کيس وڏي مهارت حاصل آهي.